Jenis Inflasi di Malaysia, Maksud, Impak dan Cara Menanganinya

Table of Contents

Inflasi ialah fenomena ekonomi yang kerap memberi kesan langsung terhadap kuasa beli dan kos sara hidup masyarakat.

Dalam konteks Malaysia, pemahaman terhadap jenis inflasi sangat penting bagi menilai kestabilan harga serta arah dasar ekonomi negara.

Setiap jenis inflasi mempunyai ciri dan punca berbeza yang memerlukan pendekatan kawalan tersendiri.

Dengan memahami klasifikasi ini, kita dapat mengenal pasti langkah bijak untuk menyesuaikan strategi kewangan peribadi dan dasar ekonomi makro.

Definisi Umum dan Maksud Inflasi

Inflasi merujuk kepada peningkatan umum dan berterusan dalam paras harga barangan dan perkhidmatan dalam sesuatu ekonomi.

Ia bukan sekadar kenaikan harga sesetengah barangan, tetapi menggambarkan kecenderungan menyeluruh yang menyebabkan nilai mata wang menurun dari semasa ke semasa.

Di Malaysia, inflasi diukur secara rasmi melalui Indeks Harga Pengguna (IHP) yang diterbitkan oleh Jabatan Perangkaan Malaysia (DOSM).

IHP mencerminkan perubahan purata harga bagi satu bakul barangan dan perkhidmatan pengguna biasa seperti makanan, pengangkutan, perumahan dan kesihatan.

Data ini digunakan sebagai petunjuk utama dalam dasar monetari oleh Bank Negara Malaysia (BNM).

Inflasi boleh berpunca daripada pelbagai faktor termasuk peningkatan kos pengeluaran (cost-push), permintaan yang melebihi penawaran (demand-pull), dan jangkaan inflasi oleh pengguna serta perniagaan (ekspektasi inflasi).

Kadar inflasi yang terkawal biasanya dianggap sihat kerana ia mencerminkan pertumbuhan ekonomi yang seimbang.

Namun, jika inflasi terlalu tinggi atau terlalu rendah, ia boleh menjejaskan kuasa beli, pelaburan dan kestabilan ekonomi keseluruhan.

Untuk mengawal kadar inflasi, BNM melaksanakan dasar monetari seperti pelarasan Kadar Dasar Semalaman (OPR).

Selain itu, kerajaan juga boleh menggunakan instrumen dasar fiskal seperti subsidi bersasar, bantuan tunai dan kawalan harga.

Gabungan strategi ini bertujuan mengekalkan kestabilan harga, melindungi pendapatan sebenar rakyat dan menyokong pertumbuhan yang mampan.

Ringkasnya, memahami definisi dan pengukuran inflasi membantu semua pihak, dari pengguna harian hingga penggubal dasar, dalam membuat keputusan ekonomi yang lebih bijak.

Ia menjadi asas penting sebelum meneroka jenis-jenis inflasi secara terperinci.

Pengelasan Mengikut Keparahan

Jenis inflasi boleh dibahagikan mengikut tahap keparahannya, iaitu sejauh mana kenaikan harga berlaku dalam tempoh tertentu.

Pengelasan ini penting untuk mengenal pasti kesan ekonomi yang berbeza terhadap pengguna, perniagaan, dan dasar kerajaan.

1. Inflasi Ringan (Creeping Inflation)

Inflasi ringan berlaku apabila kadar kenaikan harga berada di bawah 3% setahun. Keadaan ini dianggap sihat kerana ia menunjukkan pertumbuhan ekonomi yang stabil tanpa menjejaskan kuasa beli secara ketara.

Contohnya, kadar inflasi Malaysia pada 2018 berada sekitar 1%, mencerminkan kestabilan harga selepas pelaksanaan cukai SST.

2. Inflasi Sederhana (Walking Inflation)

Kadar inflasi sederhana biasanya berada antara 3% hingga 10% setahun. Kenaikan harga masih dapat dikawal tetapi mula menjejaskan tabiat perbelanjaan pengguna.

Pengeluar juga mungkin menaikkan harga jualan sebagai tindak balas terhadap kos pengeluaran yang meningkat, terutama dalam sektor makanan dan bahan api.

3. Inflasi Berat (Galloping Inflation)

Inflasi berat menunjukkan peningkatan harga yang ketara dan berterusan, melebihi 10% setahun. Situasi ini boleh menyebabkan ketidakstabilan ekonomi apabila kos sara hidup meningkat mendadak, menyebabkan permintaan jatuh dan kadar pengangguran naik.

Negara-negara membangun sering mengalami inflasi jenis ini ketika berlaku krisis kewangan atau konflik politik.

4. Hiperinflasi (Hyperinflation)

Hiperinflasi ialah tahap paling ekstrem, apabila harga melonjak lebih daripada 50% sebulan. Ini berlaku apabila keyakinan terhadap mata wang tempatan hilang sepenuhnya dan pengguna beralih kepada barangan atau mata wang asing sebagai medium tukaran.

Contoh klasik ialah Zimbabwe (2008) dan Venezuela (2016–2019), di mana inflasi mencecah jutaan peratus dalam tempoh setahun.

Pengelasan inflasi mengikut keparahan membolehkan pihak berwajib menentukan jenis intervensi yang sesuai.

Dalam konteks Malaysia, inflasi masih kekal dalam kategori ringan ke sederhana, namun pemantauan berterusan amat penting terutama ketika ketegangan geopolitik atau kejutan bekalan global.

Jenis Inflasi Berdasarkan Punca

Selain dibezakan mengikut keparahan, jenis inflasi juga boleh diklasifikasikan berdasarkan punca utama yang mencetuskan kenaikan harga.

Memahami asal usul inflasi membolehkan kita mengenal pasti strategi kawalan yang lebih berkesan dan bersasar.

1. Inflasi Tarikan Permintaan (Demand-Pull Inflation)

Inflasi jenis ini berlaku apabila permintaan agregat dalam ekonomi melebihi penawaran barangan dan perkhidmatan yang tersedia.

Keadaan ini sering dikaitkan dengan pertumbuhan ekonomi pesat, kenaikan pendapatan dan penggunaan kredit yang meluas.

Sebagai contoh, peningkatan besar dalam permintaan hartanah dan automotif tanpa peningkatan bekalan akan menyebabkan harga melambung.

Strategi kawalan:

• Pengetatan dasar monetari melalui kenaikan kadar OPR
• Kawalan kredit dan pinjaman peribadi
• Polisi fiskal mengehadkan perbelanjaan awam

2. Inflasi Tolakan Kos (Cost-Push Inflation)

Inflasi ini berpunca daripada peningkatan kos input pengeluaran seperti bahan mentah, buruh, dan tenaga.

Kos ini akan dipindahkan kepada pengguna dalam bentuk harga akhir yang lebih tinggi.

Contohnya, kenaikan harga minyak global akan meningkatkan kos pengangkutan dan akhirnya menaikkan harga barangan harian.

Strategi kawalan:

• Subsidi bersasar kepada sektor pengeluaran kritikal
• Kawalan harga bagi barangan keperluan asas
• Pelaburan dalam teknologi untuk kurangkan kos operasi

3. Inflasi Disebabkan Ekspektasi (Built-in Inflation)

Apabila pengguna dan peniaga menjangka harga akan terus naik, mereka akan menyesuaikan tingkah laku dengan menuntut gaji lebih tinggi atau menaikkan harga lebih awal.

Ini mewujudkan kitaran inflasi yang berterusan tanpa sebab asas yang kukuh.

Strategi kawalan:

• Dasar komunikasi monetari yang jelas daripada Bank Negara
• Penetapan jangkaan inflasi secara konsisten melalui laporan ekonomi
• Pendidikan kewangan kepada pengguna dan perniagaan kecil

Setiap jenis inflasi memerlukan pendekatan kawalan yang berbeza, dan gabungan antara inflasi tarikan permintaan, tolakan kos, dan ekspektasi sering berlaku serentak.

Oleh itu, strategi kerajaan mestilah menyeluruh dan responsif terhadap perubahan faktor ekonomi global dan domestik.

Pengelasan Berdasarkan Sumber

Selain berdasarkan keparahan dan punca, jenis inflasi juga boleh dikategorikan mengikut sumber asalnya, iaitu sama ada berpunca dari dalam negara atau luar negara.

Pengelasan ini penting kerana ia menentukan keberkesanan dasar kawalan oleh kerajaan tempatan.

1. Inflasi Domestik (Domestic Inflation)

Inflasi domestik berpunca daripada faktor dalaman ekonomi sesebuah negara. Ini termasuk peningkatan permintaan pengguna tempatan, gaji buruh yang meningkat, perubahan struktur pasaran, dan dasar fiskal kerajaan seperti pemotongan subsidi atau cukai baharu.

Contohnya, apabila kerajaan memansuhkan subsidi minyak masak, harga runcit akan meningkat dan menyumbang kepada inflasi tempatan.

Kesan:

• Menjejaskan kuasa beli pengguna
• Meningkatkan kos pengeluaran industri tempatan
• Tekanan ke atas kadar gaji minimum dan kebajikan sosial

Tindakan balas:

• Dasar kawalan harga bersasar
• Subsidi langsung kepada kumpulan rentan
• Galakan pengeluaran tempatan untuk mengurangkan kekangan bekalan

2. Inflasi Import (Imported Inflation)

Inflasi import berlaku apabila kenaikan harga barangan atau input dari luar negara mempengaruhi harga domestik.

Ini kerap berlaku di negara yang sangat bergantung kepada import bahan mentah, makanan, atau produk industri.

Contohnya, kejatuhan nilai ringgit menyebabkan kos import gandum, minyak, dan elektronik meningkat, lalu menjejaskan harga jualan dalam negara.

Kesan:

• Ketergantungan tinggi terhadap mata wang asing
• Harga barangan keperluan naik walaupun permintaan tidak berubah
• Risiko ketidakstabilan akibat faktor global (contoh: perang, sekatan dagang)

Tindakan balas:

• Polisi kadar pertukaran stabil oleh Bank Negara
• Diversifikasi sumber import
• Galakan substitusi import melalui pengeluaran tempatan

Di Malaysia, inflasi sering dipengaruhi oleh gabungan faktor domestik dan global.

Sebagai contoh, krisis rantaian bekalan global dan ketegangan geopolitik telah menyebabkan inflasi makanan dan bahan api meningkat dalam beberapa tahun kebelakangan ini.

Kesan Inflasi terhadap Ekonomi Malaysia

Inflasi memberi kesan menyeluruh ke atas struktur ekonomi, dan impaknya dirasai bukan sahaja oleh pengguna, tetapi juga oleh sektor korporat, kerajaan, dan pelabur.

Di Malaysia, kesan inflasi menjadi lebih ketara apabila melibatkan barangan keperluan asas seperti makanan, bahan api, dan perumahan.

1. Kuasa Beli dan Kos Sara Hidup

Inflasi menurunkan nilai sebenar pendapatan, terutamanya bagi golongan berpendapatan rendah dan sederhana.

Ketika kadar inflasi naik tetapi gaji kekal mendatar, isi rumah akan mengalami kesukaran memenuhi keperluan asas.

Sebagai contoh, data dari Jabatan Perangkaan Malaysia (DOSM) menunjukkan bahawa pada suku pertama 2024, indeks harga makanan meningkat lebih 5% berbanding tahun sebelumnya, memberi tekanan kepada perbelanjaan harian.

2. Kesan Terhadap Sektor Perniagaan

Peningkatan kos input akibat inflasi cost-push menyebabkan margin keuntungan syarikat menyusut. Perniagaan kecil dan sederhana (PKS) paling terjejas kerana mereka kurang berupaya untuk memindahkan kos tersebut kepada pengguna.

Selain itu, ketidaktentuan harga menghalang pelaburan jangka panjang dan merencatkan pertumbuhan sektor produktif.

3. Keseimbangan Permintaan dan Penawaran

Inflasi berlebihan boleh menyebabkan pengurangan permintaan apabila harga terlalu tinggi, manakala kekurangan bekalan menyebabkan kelangkaan barangan.

Dalam keadaan ini, kerajaan terpaksa campur tangan melalui kawalan harga atau pemberian subsidi.

Namun begitu, langkah sebegini perlu dilaksanakan dengan berhati-hati agar tidak menjejaskan pasaran terbuka.

4. Tindak Balas Dasar Kerajaan

Kerajaan dan Bank Negara Malaysia (BNM) memainkan peranan penting dalam mengawal inflasi melalui pelarasan kadar faedah, kawalan fiskal, dan bantuan langsung seperti STR (Sumbangan Tunai Rahmah).

Dasar-dasar ini bertujuan mengekalkan kestabilan harga sambil melindungi kesejahteraan rakyat.

Secara keseluruhan, inflasi memberi kesan berganda terhadap ekonomi Malaysia, dan keberkesanan tindak balas dasar sangat bergantung kepada pemahaman yang tepat mengenai punca dan jenis inflasi yang berlaku.

Oleh itu, pengurusan inflasi bukan sekadar isu harga, tetapi persoalan kestabilan ekonomi jangka panjang.

Cara Kawalan dan Dasar Mengurangkan Inflasi

Pengurusan inflasi memerlukan tindakan strategik dan seimbang daripada kerajaan serta institusi kewangan.

Di Malaysia, kawalan inflasi dilaksanakan melalui kombinasi dasar monetari, dasar fiskal, dan mekanisme pasaran untuk memastikan kestabilan ekonomi dan kesejahteraan rakyat.

1. Dasar Monetari oleh Bank Negara Malaysia (BNM)

BNM bertanggungjawab menetapkan kadar faedah melalui Kadar Dasar Semalaman (OPR) bagi mempengaruhi aktiviti ekonomi dan kadar inflasi.

• Kenaikan OPR: Menyukarkan pinjaman, mengurangkan permintaan pengguna dan pelaburan.
• Penurunan OPR: Menggalakkan perbelanjaan dan pertumbuhan semasa inflasi rendah.

Sebagai contoh, pada pertengahan 2023, BNM menaikkan OPR kepada 3.00% sebagai tindak balas kepada inflasi makanan dan perkhidmatan yang tinggi.

2. Dasar Fiskal oleh Kerajaan Persekutuan

Kerajaan menggunakan dasar perbelanjaan dan cukai untuk mengawal permintaan dan menyokong kumpulan rentan:

• Subsidi bersasar untuk bahan api, makanan dan pengangkutan awam
• Bantuan tunai seperti Sumbangan Tunai Rahmah (STR)
• Cukai progresif bagi menyederhanakan permintaan kelompok berpendapatan tinggi

Tindakan ini membantu mengekalkan kuasa beli golongan B40 dan M40 tanpa menekan fiskal negara secara berlebihan.

3. Kawalan Harga dan Intervensi Pasaran

Kerajaan menetapkan harga siling bagi barangan tertentu seperti ayam, telur, minyak masak dan beras putih tempatan untuk mengawal inflasi makanan.

• Pemantauan oleh KPDN melalui Skim Harga Maksimum
• Galakan kepada pengeluar tempatan bagi mengurangkan kebergantungan import

Namun, kawalan harga yang terlalu ketat boleh menyebabkan ketidakcukupan bekalan jika tidak diimbangi dengan insentif kepada pengeluar.

4. Pembangunan Jangka Panjang dan Teknologi

Pelaburan dalam teknologi dan infrastruktur dapat menurunkan kos pengeluaran dan meningkatkan kecekapan.

Contohnya, penggunaan sistem pertanian pintar atau tenaga boleh baharu membantu mengurangkan kos dalam jangka masa panjang.

Pendekatan kawalan inflasi yang berjaya bergantung kepada kemampuan kerajaan menyesuaikan dasar mengikut perubahan ekonomi domestik dan global.

Gabungan antara kestabilan monetari, sokongan fiskal, dan penglibatan sektor swasta adalah asas penting dalam mengekalkan kadar inflasi Malaysia dalam julat sasaran.

Kes Impak Inflasi di Malaysia (Case Study)

Untuk memahami kesan sebenar inflasi dalam konteks Malaysia, penting untuk meneliti satu kes nyata: inflasi semasa pandemik COVID-19 dan tempoh pasca pandemik 2022–2023.

Tempoh ini menandakan lonjakan harga yang ketara dalam sektor keperluan asas akibat tekanan global dan ketidakseimbangan penawaran-permintaan domestik.

Kajian Kes, Inflasi Makanan Pasca COVID-19

Selepas pandemik, gangguan bekalan global, kenaikan kos logistik, dan kejatuhan nilai ringgit telah menyumbang kepada peningkatan mendadak dalam harga barangan asas.

Menurut DOSM, kadar inflasi makanan melonjak kepada lebih 7% pada pertengahan 2022, tertinggi dalam sedekad.

Ini termasuk kenaikan harga telur, ayam, dan minyak masak, yang memberi kesan langsung kepada isi rumah B40 dan M40.

Kesan nyata terhadap rakyat:

• Perubahan pola pemakanan dan perbelanjaan rumah tangga
• Penurunan kuasa beli yang menyebabkan pengurangan simpanan
• Peningkatan beban hutang isi rumah akibat kenaikan kos hidup

Tindak Balas Kerajaan

Kerajaan mengambil beberapa langkah segera bagi mengurangkan beban inflasi:

• Subsidi bersasar ke atas minyak masak paket, ayam, dan telur
• Sumbangan Tunai Rahmah (STR) yang disalurkan mengikut kategori pendapatan
• Penetapan harga siling untuk barangan keperluan dan pengimportan stok makanan alternatif
• Penangguhan sementara kenaikan tarif utiliti bagi menstabilkan perbelanjaan isi rumah

Penyesuaian Isi Rumah

Isi rumah mula beralih kepada barangan jenama generik, pembelian secara pukal, serta menukar gaya hidup kepada lebih jimat.

Ini menunjukkan bahawa walaupun dasar kerajaan berkesan dalam jangka pendek, tekanan inflasi mendorong kepada perubahan struktur perbelanjaan rakyat.

Kajian kes ini menekankan keperluan kepada dasar inflasi yang proaktif, bersasar, dan mampu disesuaikan dengan keadaan global.

Malaysia memerlukan kerangka kawalan inflasi yang bukan sahaja reaktif, tetapi juga berasaskan jangkaan masa hadapan dan pembinaan daya tahan ekonomi jangka panjang.

Jenis inflasi bukan sekadar istilah ekonomi, tetapi petunjuk penting yang mencerminkan dinamika harga dan struktur pasaran sesebuah negara.

Dengan memahami klasifikasi dan puncanya, kita dapat menilai dengan lebih tepat kesan sebenar terhadap kehidupan harian serta dasar ekonomi negara.

Pada pandangan saya, pengetahuan mengenai inflasi seharusnya dimiliki oleh setiap individu agar mampu membuat keputusan kewangan yang bijak dan adaptif.

Di tengah ketidaktentuan ekonomi global, kesedaran dan literasi inflasi boleh menjadi alat perlindungan paling berkesan untuk kesejahteraan jangka panjang.